Πληροφορίες και συμβουλές φροντίδας για την Ορχιδέα
Από τα ομορφότερα καλλωπιστικά, για κάποιους το ομορφότερο λουλούδι του κόσμου, και παρ΄όλο που η Ορχιδέα θεωρείται από πολλούς ένα ιδιαίτερα ευαίσθητο φυτό αν το περιβάλλον που θα τοποθετηθεί είναι το κατάλληλο για τις ανάγκες της η καλλιέργειά της δεν είναι καθόλου δύσκολη.
Γενικά χαρακτηριστικά
Στην οικογένεια των Ορχιδοειδών ανήκουν περισσότερα από 23.000 καταγεγραμμένα είδη εσωτερικού αλλά και εξωτερικού χώρου, συμπεριλαμβανομένων και πολλών υβριδικών.
Η πιο δημοφιλής για καλλιέργεια σε εξωτερικό περιβάλλον είναι η Ορχιδέα Cymbidium και αντίστοιχα το πιο κοινό είδος εσωτερικού χώρου η Ορχιδέα Phalaenopsis.
Ανεξάρτητα από το είδος τους όλες οι Ορχιδέες απαιτούν τις ίδιες βασικές φροντίδες και διαφέρουν στο ύψος του φυτού, τα διαστήματα ανθοφορίας και κυρίως στην μορφολογία-μέγεθος των λουλουδιών που μπορεί να είναι πολύ ιδιαίτερα σε όψη, παρ΄όλο που οι περισσότεροι έχουμε ταυτίσει την όψη της Ορχιδέας γενικά με τα άνθη της Ορχιδέας Phalaenopsis.
Χρωματικά τα λουλούδια της Ορχιδέας καλύπουν κυριολεκτικά όλες τις αποχρώσεις αφού μπορεί να έχουν από λευκό, κίτρινο, πορτοκαλί έως ροζ, κόκκινο, μπορντώ, μωβ, μπλε, πράσινο ή και σχεδόν μαύρο χρώμα, με πιο εντυπωσιακές τις δίχρωμες ποικιλίες.
Η πιο δημοφιλής για καλλιέργεια σε εξωτερικό περιβάλλον είναι η Ορχιδέα Cymbidium και αντίστοιχα το πιο κοινό είδος εσωτερικού χώρου η Ορχιδέα Phalaenopsis.
Ανεξάρτητα από το είδος τους όλες οι Ορχιδέες απαιτούν τις ίδιες βασικές φροντίδες και διαφέρουν στο ύψος του φυτού, τα διαστήματα ανθοφορίας και κυρίως στην μορφολογία-μέγεθος των λουλουδιών που μπορεί να είναι πολύ ιδιαίτερα σε όψη, παρ΄όλο που οι περισσότεροι έχουμε ταυτίσει την όψη της Ορχιδέας γενικά με τα άνθη της Ορχιδέας Phalaenopsis.
Χρωματικά τα λουλούδια της Ορχιδέας καλύπουν κυριολεκτικά όλες τις αποχρώσεις αφού μπορεί να έχουν από λευκό, κίτρινο, πορτοκαλί έως ροζ, κόκκινο, μπορντώ, μωβ, μπλε, πράσινο ή και σχεδόν μαύρο χρώμα, με πιο εντυπωσιακές τις δίχρωμες ποικιλίες.
Τα περισσότερα είδη κατάγονται από τροπικές χώρες και το μοναδικό που στην πραγματικότητα έχει ανάγκη μια Ορχιδέα για να παραμείνει εύρρωστη και να ανθοφορεί για πολλά πολλά χρόνια είναι οι συνθήκες ηλιοφάνειας και υγρασίας που επικρατούν στο φυσικό της περιβάλλον.
Αυτοφυές φυτό σε πολλά τροπικά σημεία του πλανήτη και καλλιεργήσιμο παντού, εκτός από ερήμους και την παγωμένη Ανταρκτική.
Το πλέον χαρακτηριστικό της ότι πρόκειται για επίφυτο, δηλαδή φυτό που δεν αναπτύσσει ρίζες στο χώμα απλά προσκολλάται - αναπτύσσεται πάνω σε άλλα φυτά ή δέντρα. Γι΄αυτό και για την καλλιέργειά της δεν χρησιμοποιείται φυτόχωμα αλλά ειδικό υπόστρωμα, συνήθως από θρυμματισμένο φλοιό πεύκου, που προσφέρει στήριξη στις εναέριες ρίζες της Ορχιδέας.
Αυτοφυές φυτό σε πολλά τροπικά σημεία του πλανήτη και καλλιεργήσιμο παντού, εκτός από ερήμους και την παγωμένη Ανταρκτική.
Το πλέον χαρακτηριστικό της ότι πρόκειται για επίφυτο, δηλαδή φυτό που δεν αναπτύσσει ρίζες στο χώμα απλά προσκολλάται - αναπτύσσεται πάνω σε άλλα φυτά ή δέντρα. Γι΄αυτό και για την καλλιέργειά της δεν χρησιμοποιείται φυτόχωμα αλλά ειδικό υπόστρωμα, συνήθως από θρυμματισμένο φλοιό πεύκου, που προσφέρει στήριξη στις εναέριες ρίζες της Ορχιδέας.
Οι ποικιλίες Ορχιδέας διακρίνονται σε κανονικής ανάπτυξης που μπορούν να ξεπεράσουν σε ύψος τα 70-80cm και μικροσκοπικές που δεν υπερβαίνουν τα 25-30cm.
Τα βαθυπράσινα φύλλα φύονται στην βάση του φυτού από όπου και ξεκινούν οι λεπτοί βλαστοί και οι οποίοι χρειάζονται στήριξη με μαλακά στηρίγματα ή τα ειδικά κλιπς για ορχιδέες.
Φροντίδα
Χώμα: Για τις Ορχιδέες εσωτερικού χώρου θα χρησιμοποιήσετε ένα ειδικό υπόστρωμα για Ορχιδέες.
Για αισθητικούς λόγους η επιφάνεια του υποστρώματος μπορεί να καλυφθεί με φυσικά βρύα ή άλλα παρεμφερή υλικά, που ταυτόχρονα βοηθούν τις ρίζες να συγκρατούν περισσότερο την υγρασία.
Για αισθητικούς λόγους η επιφάνεια του υποστρώματος μπορεί να καλυφθεί με φυσικά βρύα ή άλλα παρεμφερή υλικά, που ταυτόχρονα βοηθούν τις ρίζες να συγκρατούν περισσότερο την υγρασία.
Θέση: Η Ορχιδέα αναπτύσσεται αποκλειστικά σε φωτεινούς χώρους, αλλά το φως που θα δέχεται θα πρέπει να είναι "φιλτραρισμένο" και το φυτό να μην εκτείθεται άμεσα στην ηλιακή ακτινοβολία.
Μπορεί να τοποθετηθεί κοντά σε παράθυρα - μπαλκονόπορτες αλλά μόνο αν αυτά διαθέτουν τέντα-σκέπαστρο ή η θέση τους είναι τέτοια που ειδικά τις πρωινές - μεσημεριανές ώρες δεν υπάρχει έντονος ήλιος.
Επίσης θα πρέπει να μην βρίσκεται εκτεθειμένη σε ρεύματα ψυχρού ή ζεστού αέρα και βεβαίως μακριά από θερμαντικά σώματα ή κλιματιστικά και σε χώρο που η θερμοκρασία δεν πέφτει κάτω από τους 18-20°C
Μπορεί να τοποθετηθεί κοντά σε παράθυρα - μπαλκονόπορτες αλλά μόνο αν αυτά διαθέτουν τέντα-σκέπαστρο ή η θέση τους είναι τέτοια που ειδικά τις πρωινές - μεσημεριανές ώρες δεν υπάρχει έντονος ήλιος.
Επίσης θα πρέπει να μην βρίσκεται εκτεθειμένη σε ρεύματα ψυχρού ή ζεστού αέρα και βεβαίως μακριά από θερμαντικά σώματα ή κλιματιστικά και σε χώρο που η θερμοκρασία δεν πέφτει κάτω από τους 18-20°C
Δεν την ευνοεί καθόλου η αλλαγή θέσης, γι΄αυτό και αποφασίστε εξ΄αρχής σε ποιο σημείο θα πρέπει να τοποθετηθεί, ενώ ούτε ο προσανατολισμός της γλάστρας σε σχέση με το φως θα πρέπει να αλλάζει.
Πότισμα: Όπως συμβαίνει με όλα τα τροπικά φυτά η διατήρηση της υγρασίας τόσο του χώματος όσο και της ατμόσφαιρας στα επίπεδα του φυσικού τους περιβάλλοντος είναι καθοριστικά για την υγιή ανάπτυξή τους. Τα ιδανικά επίπεδα υγρασίας για τα φυτά Ορχιδέας είναι 50-60%
Η Ορχιδέα χρειάζεται πότισμα κάθε 6-7 ημέρες κατά τις ζεστές περιόδους του χρόνου και ακόμη πιο αραιά στην διάρκεια του χειμώνα. Όμως η υγρασία της ατμόσφαιρας, το αν η θερμοκρασία στον χώρο που βρίσκεται διατηρείται σταθερή πρωί - βράδυ κλπ είναι παράγοντες που διαφοροποιούν ανά περίπτωση τις ανάγκες του φυτού σε νερό.
Ο πρακτικότερος τρόπος καλλιέργειας είναι στις ειδικές διαφανείς γλάστρες για Ορχιδέες, που διαθέτουν τρύπες απ΄όπου και εξέρχονται σταδιακά οι ρίζες του φυτού. Φυσικά οι γλάστρες αυτές μπορούν στην συνέχεια να τοποθετηθούν σε ένα όμορφο κασπώ ή μια κανονική γλάστρα. Αυτός ο τρόπος καλλιέργειας επιτρέπει την παρακολούθηση των ριζών και διευκολύνει πολύ, ειδικά αρχάριους στην καλλιέργεια της Ορχιδέας, ώστε να γνωρίζουν πότε το φυτό χρειάζεται περισσότερο ή λιγότερο νερό.
Ρίζες που διατηρούν σε υγιές πράσινο χρώμα τους είναι ένδειξη πως το φυτό ποτίζεται επαρκώς.
Όταν το χρώμα των ριζών αρχίζει αμυδρά να ανοίγει προς το γκρι, τότε το φυτό χρειάζεται περισσότερο πότισμα.
Οι έντονα λευκές-γκρίζες ρίζες είναι δείγμα ενός έντονα διψασμένου φυτού, ενώ οι καφέ - ξυλοποιημένες και πολύ μαλακές ρίζες είναι πλέον κατεστραμμένες είτε από ελειπές είτε από υπερβολικό πότισμα και χρειάζεται να κοπούν προσεκτικά με ένα ψαλιδάκι.
Η Ορχιδέα χρειάζεται πότισμα κάθε 6-7 ημέρες κατά τις ζεστές περιόδους του χρόνου και ακόμη πιο αραιά στην διάρκεια του χειμώνα. Όμως η υγρασία της ατμόσφαιρας, το αν η θερμοκρασία στον χώρο που βρίσκεται διατηρείται σταθερή πρωί - βράδυ κλπ είναι παράγοντες που διαφοροποιούν ανά περίπτωση τις ανάγκες του φυτού σε νερό.
Ο πρακτικότερος τρόπος καλλιέργειας είναι στις ειδικές διαφανείς γλάστρες για Ορχιδέες, που διαθέτουν τρύπες απ΄όπου και εξέρχονται σταδιακά οι ρίζες του φυτού. Φυσικά οι γλάστρες αυτές μπορούν στην συνέχεια να τοποθετηθούν σε ένα όμορφο κασπώ ή μια κανονική γλάστρα. Αυτός ο τρόπος καλλιέργειας επιτρέπει την παρακολούθηση των ριζών και διευκολύνει πολύ, ειδικά αρχάριους στην καλλιέργεια της Ορχιδέας, ώστε να γνωρίζουν πότε το φυτό χρειάζεται περισσότερο ή λιγότερο νερό.
Ρίζες που διατηρούν σε υγιές πράσινο χρώμα τους είναι ένδειξη πως το φυτό ποτίζεται επαρκώς.
Όταν το χρώμα των ριζών αρχίζει αμυδρά να ανοίγει προς το γκρι, τότε το φυτό χρειάζεται περισσότερο πότισμα.
Οι έντονα λευκές-γκρίζες ρίζες είναι δείγμα ενός έντονα διψασμένου φυτού, ενώ οι καφέ - ξυλοποιημένες και πολύ μαλακές ρίζες είναι πλέον κατεστραμμένες είτε από ελειπές είτε από υπερβολικό πότισμα και χρειάζεται να κοπούν προσεκτικά με ένα ψαλιδάκι.
Όταν βγάλετε το φυτό το αφήνετε για λίγη ώρα ώστε να στραγγίσει πλήρως το υπόστρωμα του φλοιού πριν επανατοποθετήσετε την γλάστρα στη θέση της.
Μπορεί βεβαίως να ποτιστεί και με ποτιστήρι ή τοποθετώντας το φυτό κάτω από την βρύση.
Μια επίσης σημαντική λεπτομέρεια ότι στον ρόδακα, το σημείο που τα φύλλα ενώνονται μεταξύ τους, δεν θα πρέπει να παραμένει νερό.
Πέρα από το σωστό πότισμα το ψέκασμα του φυτού με νερό σε θερμοκρασία περιβάλλοντος, ακόμη και καθημερινά τους ζεστούς μήνες του καλοκαιριού, ευνοεί πολύ την Ορχιδέα. Με τον τρόπο αυτό όχι μόνο οι ρίζες αλλά και φύλλα - βλαστοί τροφοδοτούνται με την υγρασία που τους είναι απαραίτητη.
Κλάδεμα: Η Ορχιδέα δεν κλαδεύεται και μόνο κατεστραμμένες ρίζες θα πρέπει να αφαιρούνται.
Λίπανση: Η συστηματική λίπανση είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη και την ανθοφορία της Ορχιδέας.
Ιδανική θεωρείται η λίπανση με ειδικά σκευάσματα για Ορχιδέες και διαφορετικά ανάλογα με την εποχή και το αν το φυτό βρίσκεται σε ανθοφορία ή όχι. Σε όλα τα μεγάλα φυτώρια και ανθοπωλεία θα βρείτε υγρά ενισχυτικά ειδικά για Ορχιδέες.
Μεταφύτευση: Η καλλιέργεια στις ειδικές διαφανείς γλάστρες διευκολύνει και στο να ξέρετε πότε μια Ορχιδέα χρειάζεται μεταφύτευση σε μεγαλύτερη γλάστρα. Όταν οι ρίζες γεμίσουν την γλάστρα της ή για φυτά με υπόστρωμα φλοιό πεύκου κάθε 1-2 χρόνια όταν το βασικό υλικό του υποστρώματος αρχίζει να αποσυντίθεται.
Η μεταφύτευση γίνεται μετά το τέλος της ανθοφορίας και όσο ακόμη επικρατούν κανονικές και όχι χαμηλές ή υψηλές θερμοκρασίες.
Αφαιρέστε προσεκτικά το φυτό από την υπάρχουσα γλάστρα (αν χρειαστεί κόψτε προσεκτικά το πλαστικό για να ελευθερώσετε τις ρίζες), κόψτε με ψαλιδάκι τυχόν ξερές ή σάπιες ρίζες και τοποθετείστε το φυτό σε γλάστρα 1-2 Νο μεγαλύτερη με νέο υπόστρωμα.
Η μεταφύτευση γίνεται μετά το τέλος της ανθοφορίας και όσο ακόμη επικρατούν κανονικές και όχι χαμηλές ή υψηλές θερμοκρασίες.
Αφαιρέστε προσεκτικά το φυτό από την υπάρχουσα γλάστρα (αν χρειαστεί κόψτε προσεκτικά το πλαστικό για να ελευθερώσετε τις ρίζες), κόψτε με ψαλιδάκι τυχόν ξερές ή σάπιες ρίζες και τοποθετείστε το φυτό σε γλάστρα 1-2 Νο μεγαλύτερη με νέο υπόστρωμα.
Ανθοφορία - Πολλαπλασιασμός
Η βασική περίοδος ανθοφορίας των περισσοτέρων ποικιλιών είναι την άνοιξη, όμως πολλές υβριδικές ανθοφορούν δύο φορές τον χρόνο, τα δε άνθη σε υγιή φυτά διατηρούνται για περισσότερο από τρεις μήνες.
Γενικά η επικρατούσα θερμοκρασία και υγρασία είναι που καθορίζουν την ανθοφορία της Ορχιδέας και καθόλου σπάνιο, εύρρωστα και σωστά φροντισμένα φυτά σε ιδανικό περιβάλλον, να είναι ανθισμένα τους περισσότερους μήνες του χρόνου.
Συχνά κατά μήκος των βλαστών ή και κάποιες φορές και στην βάση του αναπτύσσονται "παραφυάδες", νέα δηλαδή μικρά φυτά με το δικό τους ριζικό σύστημα, που αποκαλούνται keiki.
Γενικά η επικρατούσα θερμοκρασία και υγρασία είναι που καθορίζουν την ανθοφορία της Ορχιδέας και καθόλου σπάνιο, εύρρωστα και σωστά φροντισμένα φυτά σε ιδανικό περιβάλλον, να είναι ανθισμένα τους περισσότερους μήνες του χρόνου.
Συχνά κατά μήκος των βλαστών ή και κάποιες φορές και στην βάση του αναπτύσσονται "παραφυάδες", νέα δηλαδή μικρά φυτά με το δικό τους ριζικό σύστημα, που αποκαλούνται keiki.
Τα παράφυτα αυτά, όταν αποκτήσουν επαρκείς ρίζες, μπορούν να αποκοπούν από το μητρικό φυτό και να τοποθετηθούν σε υπόστρωμα φλοιού.
Αυτός είναι ο μοναδικός τρόπος πολλαπλασιασμού της Ορχιδέας σε οικιακό περιβάλλον.
Συχνά Ορχιδέες που αγοράζουμε από φυτώρια - ανθοπωλεία διαθέτουν ήδη keiki, αποτέλεσμα της έντονης λίπανσης που έχουν δεχθεί και μετά το τέλος της ανθοφορίας αυτά μπορούν να αποκοπούν για την δημιουργία νέων φυτών Ορχιδέας.
Όμως με τα keiki που εμφανίζονται κάποια στιγμή σε φυτά που ήδη καλλιεργούμε επί χρόνια στο σπίτι θα πρέπει να είμαστε προσεκτικοί γιατί η ύπαρξή τους μπορεί βεβαίως να σημαίνει ότι έχουμε ένα εύρρωστο φυτό που στην ουσία αυτοαναπαράγεται, μπορεί όμως τα keiki να εμφανιστούν και σε ιδιαίτερα αδυνατισμένα φυτά σαν μια προσπάθεια αυτοσυντήρησης του μητρικού φυτού. Σε αυτή την περίπτωση αν αποκοπούν και το μητρικό φυτό εξασθενεί περισσότερο και το νέο που θα δημιουργηθεί πιθανώς δεν θα είναι υγιές.
Αυτός είναι ο μοναδικός τρόπος πολλαπλασιασμού της Ορχιδέας σε οικιακό περιβάλλον.
Συχνά Ορχιδέες που αγοράζουμε από φυτώρια - ανθοπωλεία διαθέτουν ήδη keiki, αποτέλεσμα της έντονης λίπανσης που έχουν δεχθεί και μετά το τέλος της ανθοφορίας αυτά μπορούν να αποκοπούν για την δημιουργία νέων φυτών Ορχιδέας.
Όμως με τα keiki που εμφανίζονται κάποια στιγμή σε φυτά που ήδη καλλιεργούμε επί χρόνια στο σπίτι θα πρέπει να είμαστε προσεκτικοί γιατί η ύπαρξή τους μπορεί βεβαίως να σημαίνει ότι έχουμε ένα εύρρωστο φυτό που στην ουσία αυτοαναπαράγεται, μπορεί όμως τα keiki να εμφανιστούν και σε ιδιαίτερα αδυνατισμένα φυτά σαν μια προσπάθεια αυτοσυντήρησης του μητρικού φυτού. Σε αυτή την περίπτωση αν αποκοπούν και το μητρικό φυτό εξασθενεί περισσότερο και το νέο που θα δημιουργηθεί πιθανώς δεν θα είναι υγιές.
Το πανέμορφο αυτό λουλούδι, με τις τόσες πολλές παραλλαγές σε μορφολογία και αποχρώσεις, διαθέτει σε ολόκληρο τον κόσμο φανατικούς λάτρεις και δεν είναι λίγοι αυτοί που μετά το πρώτο φυτό που καλλιέργησαν σχεδόν "εθίστηκαν" και συνεχίζουν με όλο και περισσότερες Ορχιδέες. Στον αντίποδα αυτοί που θεωρούν τις Ορχιδέες πολύ απαιτητικό φυτό και σχεδόν αδύνατο να επιβιώσει στα ...χέρια ενός αρχάριου στην κηπουρική, όμως κάτι τέτοιο δεν είναι αλήθεια. Πρόκειται στην πραγματικότητα για ένα ιδιαίτερα ανθεκτικό είδος που αν το νερό και το φως που δέχεται είναι αυτά που έχει ανάγκη επιβιώνει για πολλά χρόνια, χαριζοντάς μας επαναλαμβανόμενες ανθοφορίες.